■ 1878-1901 arasi Kuzey Bulgaristan üzerinden (Tirnovo-Omurtag civarı) 70 hane ile 1864 sürgünlerinden 15 hane Çerkes, 5 hane Çingene, 5 hane Tatar yerleşti. 1913'te Boşnak ve Arnavut göçleriyle eski Manav yerleşimi büyüdükçe büyüdü. Manav
■ Antik çağda Ulubat gölü veya ona bağlı bugün kurumuş bir göl üzerinde liman olan Mitetopolis kentinin yeri 1975'te bulunan kalıntılarla kesinleştirilmiştir. SN
■ Kremasti/Kirmasti esasen kasaba içinden geçen akarsuyun adı olmalıdır. En erken Lala Şahin Paşa camiinin 1348 M tarihli yazıtında anılır. Trakya ve Tesalya'da Antik Çağa ait iki ayrı Kremasti mevcuttur. ■ Kasaba adı 1922 Ekiminde Mustafakemalpaşa olarak değiştirildi. SN
■ Kirmasti ismi halen ilçenin ortasında geçen akarsuyun ismi. Muhtemelen önceleri sadece akarsuyun ismiydi. HAKAN ÜNSEVEN
■ Bulgaristan'ın Tırnova bölgesinden gelen muhacırlar önce Karaorman köyüne yerleşmişler fakat geldikleri eski yerleşim yerlerinin yüksek olması sebebi ile şu an Tırnova olarak adlandırılan ama önceleri Dayama ismi anılan ilçenin en yüksek yerleşim yerlerinden birine göç etmişlerdir. Köy'ün (mahalle) yerleşik aile sayısı beş veya altı kadardır ki onların da neredeyse hepsi hafta sonları yetiştirdikleri ürünleri toplamak için giderler. Kış zamanı ulaşım oldukça zordur. Kösehoroz tarafından gidildiğinde çok daha kolay bir erişime sahiptir. Yoğun kar yapışları yüzünden bazane bir iki hafta kadar ulaşıma kapalı olur. Böğürtleni oldukça meşhurdur ve sahip olduğu yüksek rakımın sağladığı oksijen miktarı ve organik yetiştirilen ürünler pek çok kişi tarafından beğenilmektedir. Son yıllarda yüksekliği ve şehir ışıklarından uzak oluşu sebebi ile gökyüzü araştırmacılarının durak noktası olmuş ve berrak bir gökyüzü altında ekipmanları ile gözlem yapmaktadırlar. Şapçı tarafından gidişi tamamen orman içinden geçmektedir ve yol levhaları olmadığından bir rehber eşliğinde gitmekte fayda vardır. Sık ağaçlıklardan dolayı yer yer GPS sistemlerinin bile çalışmadığı bu yollarda kaybolma riski örümcek gibi orman yollarında çok büyüktür. Uygun hava şartlarında bulunduğu noktadan Mustafakemalpaşa ve hatta Karacabey bile görülmektedir. TamerB
■ Yakın tarihe kadar köy olan yerleşim birimi endüstriyel tıbbi atık bertaraf ve atıktan enerji dönüşüm projesinin uygulanmaya başlanacağı duyurusu ile çevrecilerin birçok toplantısına ev sahipliği yapmıştır. Birkaç yıl dayanabilen topluluk sonunda sermayenin engin gücüne yenik düşmüş ve köy statüsünden çıkarılmıştır. ishak levent
■ 19. yy'da Sincan nahiyesi merkezi olan Kestelek hisarı ve köyü idi. 1830'larda Ch. Texier köy yakınındaki Bizans kalesinin sağlam durumda olduğunu belirtir. SN
