Çüngüş
ilçe
-
Çüngüş -
Diyarbakır■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi. Şimdi
Türkmen yerleşimi
■ Şehrin doğusunda ovaya hakim bîr tepe üzerinde kurulmuş olan Sırahayats Surp Astvadzadzin Manastırı 1895'e dek piskoposluk makamı idi. 1895 olaylarında tahrip edildi. Şehirde ayrıca Surp Garabed Katedrali'yle Mesrobyan ve Sahagyan Kolejleri, Katolik ve Protestan Ermenilere ait birer kilise, Protestan Ermeni cemaatine ait bir okul mevcuttu.
SN■ 44 köyden yaklaşık 8 köy Türkmen olmakla beraber geri kalanı Zaza köyleridir. Zazacaları kulp Zazaca’sına göre daha serttir. Bu ilçede Kürt yerleşke yoktur.
Renas■ 37* köyden 13*ünde Türk/Türkmenler yaşamakta, bir köyde Kurmanci-Kürtler yaşamakta. Geri kalan tüm köyler Zaza kökenlidir. Türk/Türkmenlerin yaşadığı köylerin 6'sında Zazalar da yaşıyor. Çüngüş'ün şehirlisi de ağırlıkla Türk/Türkmen kökenli. Çüngüş ilçe geneli kütüğe göre %60 Türk, %35 Zaza ve %5 Kürt vb. kökenli bir ilçe iken günümüzde nüfusun %50 üzeri Zaza ve Kürtlerden oluşuyor.
metonio■ 1953'te Karakaya Barajının yapılmaya başlanması sebebiyle Elazığ'dan Diyarbakır'a bağlanmıştır.
Anonim
Çermik
ilçe
-
Çermik -
Diyarbakır■ 4. yy'da Ammianus Marcellinus ve 9. yy'da Süryanice Zuknin vekayinamesinin şifalı ılıcasıyla ünlü olduğu belirtilen Abarnê kentidir. Çermük Ermenice `ılıca` anlamına gelir.
SN■ © 24.10.1821 Tuna sahillerinde bina olunan kaleler masrafı için üçe ayrılan Şeyh Bızinli aşiretinin Çermik'teki kısmının hisselerine düşen beş yüz kuruşu miriye teslim eyledikleri.
deyar heyran■ Türk(Manav) Yerleşimi
Çermik ilçe merkezinin yerlileri Orta Asya'dan Anadolu'ya yerleşmiş ilk Türkmen topluluklari olan daha çok Bati Anadolu'da yaşayan Manavlardır.Yerlesik hayata geçen ilk Türk topluluklarıdır.Yüzyillardır Tarimla uğrastiklari için Manav ismini almışlardır. Güneydoğu Anadolu'da Çermik Çüngüş yerlileri Manav Türkmen'idir.Şehirli Türk de denir.
Ferhat
Ergani
ilçe
-
Ergani -
Diyarbakır■ Arğıni/Ergani kalesi en erken 1052 yılında burayı ele geçiren Hapel oğlu Harpik adlı Ermeni beyi münasebetiyle anılır. Kalenin aşağısındaki kasaba daha geç tarihte ortaya çıkmış görünmektedir. 19. yy'da Ergani kaza merkezi kuzeydeki Maden kasabasına taşındı; eski kasabaya Osmaniye adı verildi. 1930'larda yeniden Ergani adı benimsendi.
SN■ Kako Kürtçede abi demektir. Kako'lar Türkmen olduklarını kabul etmezler. Yaşlıları Türkçe bilmezler.
Qazi■ İlçe merkezi kendilerine "Kako" lakabı takan Karakeçili Türkmenlerinden oluşurken yoğun Kürt ve Zaza göçü almıştır. Halen Türkler şehirde azınlığa düşmüştür.
metonio■ Kako olarak belirtilen aileler Türkmendir. Şam ve Halepten göçen Sunni Türkmenler vardır. Sunni Türkmenlerin yanı sıra İç Anadolu ve Tunceli den göçen Alevi Türkmen ve Kürt aileler vardır. Canbekli ve Sarı Saltuk ocak ve aşiretlerinden Türkmen alevi kökenliler mevcuttur. Ergani merkezde ise hala ermeni kökenli aileler vardır bulunmaktadır.
Utku
Dicle
ilçe
-
Dicle -
Diyarbakır 1810z 1928 📖Pîran [ Kr "dedeler" ] ■ Piran kasaba adıdır. Bir dönem Eğil ilçesi merkezi oldu. Sonra Eğil kasabası ayrı ilçe olunca geri kalan ilçeye Dicle adı verildi. ■ Şerefname'ye göre Piran adı 10. yy'da burada yaşamış ve halen burada medfun olan Pir Mansur'dan gelir.
SN■ © 03.10.1810 Meadin-i Hümayun'a tabi Eğil kazası Piran karyesinde yüz yedi adet küfi hat ile meskuk akçe zuhur ettiği... © »»» 20.12.1938 Diyarbakır ili Çınar kazası merkezinin Hanakpınar köyüne; Hanik nahiye merkezinin Kilvan köyüne; Eğil kaza merkezinin Piran köyüne ve Dicle nahiye merkezinin de Eğil köyüne nakledilmesi.
deyar heyran■ Hem Zazaca hem de Kürtçe konuşulur.
I-Omer-I■ Dicle ilçe merkezinin ve köylerinin tamamına yakını Zaza kökenlidir. Kürtler azınlıktadır, Türkler ise yok denecek kadar azdır.
metonio
Eğil
ilçe
-
Eğil -
Diyarbakır S569 S1190 📖Aggel
1936g 📖: Dicle (idari bölge) ■ Güneydoğu Torosların Diyarbakır ovasına açılan kapısı ve Diyarbakır-Malatya yolunda önemli bir konaktır. ■ 16.-19. yy'lar arası Mirdasî Kürt beyliğinin başkenti idi. ■ 1936'da Eğil adı ve ilçe merkezi Piran kasabasına aktarıldı; Eğil'e Dicle adı verildi. 1951'de bu durum tersine çevrilerek Dicle Eğil, Eğil de Dicle oldu.
SN■ Eğil (Mirdasi/Mîrdêsan/Merdis) Beyliğini kuran kişi Pir Mansurdur. Hakkariden gelen Pir Mansur, Eğil Kalesi yakınlarına yerleşmiştir. Onun yerine sırayla Pir Musa, Pir Bedir geçmiştir. Pir Bedir, oradaki Kürd aşiretlerin desteğiyle Eğil Kalesini fethetmiş ve burada hakimiyet kurmuştur. 1883-1884 tarihli Diyarbekr salnamesinde Eğil Mirdasi hakimleri olarak geçer. © Palu Hakimi Cemşid Bey ve adamlarının Eğil Beyi Kâsım'la aralarında olan dâvanın Dergâh-ı Muallâ'da görülmesi için... ( 1564–1565)]
deyar heyran■ Kasaba merkezinde yerli Türk azınlık da bulunuyor.
metonio
Hani
ilçe
-
Hani -
Diyarbakır 1819z 📖: Heni [ Zz hêni "çeşme" ] ■ Bölge halkı "Yeni" olarak telefuz etmektedir .Yeni Zazaca'da "Kaynak su, pınar, göze", Arapça "Ayn " sözünden.
■ © 18.11.1819 Diyarbekir'e tabi Heni kazası ahalisinden Timur ve Eğil kazası kurasından Delilbaşı Tirkanlıoğlu Mehmed nam şakilerin...
deyar heyran■ Hani merkezdeki halkın % 70 i Zaza'dır. Ancak bölgede yerleşik olan Zaza toplumunun büyük çoğunluğu Kürtleşmiştir. Köylerinde Kürtçe ve Zazaca konuşulur.