1912h 📖: Zêdkan / Zeydikan [ Kr "aş." ]

1665 📖: Eleşkird (idari bölge)

■ 20. yy başında Ahıska Türkü/Ermeni yerleşimi. Kısmen Kürt-Sünni yerleşimi

■ İlçeye adını veren eski Eleşkird şimdiki merkezin 12 km doğusunda bulunan Toprakkale hisarıdır. Zeydikan köyü Cumhuriyet döneminde ilçe merkezi olmuştur. SN

■ Nüfusunun çoğunluğu Kürttür. Farklı tarihlerde Karapapak ve Ahıska muhaciri iskanları da yapılmıştır.. seyyah

■ © 08.07.1790 Eleşkird Mutasarrıflığı'na yurtluk ve ocaklık olarak Abdülfettah Paşa'nın oğlu Halil Bey'in tayini. deyar heyran

■ Kürd dostu Ermeni yazar Siras, buralıdır. Buradan Ermenistan'a göç ettikten sonra, kendisini katliamdan kurtaran Kürd halkı için iki Kürtçe kitap yazar. Memê u Eyşê ve Letife (1932 ve 1934). Qazi

■ Eski Eleşkirt Toprakkale köyüdür, Ermeniler terk ettikten sonra tamamı Kürt olmuştur. Yeni Eleşkirt'i oluşturan Zeydikan köyü ise 1828 yılında Gürcistan göçmeni Türkler tarafından iskan edilmiştir. 1935 sayımında 1.504 kişiden yalnızca 80 kişi Kürtçe konuşmaktadır. metonio

1912h 📖: Tutak | Antab [ Kr dûtax? "iki mahalle" ]

E1902 📖: Andab (idari bölge) [ Erm ]

■ 20. yy başında Karapapak/Terekeme yerleşimi. Karapapak/Terekeme/Kürt-Sünni yerleşimi

■ İdari bölge adı öteden beri Andap/Antap'tır. Ortaçağ Ermeni kaynaklarındaki Dvaradzadap iline tekabül eder. İsim muhtemelen Ermenide dap տափ `düzlük, alan` kelimesiyle ilgili olmakla birlikte tam yapısı açık değildir. ■ Kasaba 1878'de iskân edildi. Nehrin iki yakasını kapladığı için Kürtçe 'İkimahalle' anlamına gelen Dûtax adı verildiği rivayet edilir. SN

■ 1878'de Karapapak nüfusun iskân edildiği bir yer iken günümüzde Türk-Kürt nüfus eşitlenmiştir. seyyah

1863z 📖: Patnos

E905 📖: Batnots Պատնոց [ Erm ]

■ Karapapak/Terekeme/Kürt-Sünni yerleşimi

■ Erm Patnots nehir ve kasaba adı 10. yy'dan itibaren kaydedilmiştir. Ermenice «+nots» eki `+lik` anlamındadır, ancak Eski Erm «pat» (modern telaffuzu bad) `duvar` sözcüğüyle tevili kolay değildir. Bazı Türkçe kaynaklarda zikredilen Yun Patisos/Patissos adı hayal mahsulüdür. SN

■ © 22.01.1863 Erzurum ve Hakkari eyaletleri dahilinde kain Malazgird, Sarısu, Patnos ve Erciş kazalarında meskun Hasnanlı ve Haydaranlı Aşiretleri aralarındaki husumetten doğan olayları önlemek üzere Anadolu Ordusu tarafından Miralay İsmail Bey'in görevlendirildiği. deyar heyran

■ Buradaki Badıllı aşiretine mensup köyler Memanilerin alt kolundandır ve Kürt kökenlidirler. Türkmen Beğdililer ile karıştırılmamaları gerekir. metonio

1912h 📖: Xamur

■ Kürt-Sünni yerleşimi

■ Bazı eski Kürt şarkılarında burası için Hewaran deniliyor. İlçede tarihi bir kümbet ve kuzeyinde Geliyê Xamurê denilen yerde ise bir kale kalıntısı vardır. Mar(d)astan

K2009 📖: Avkevir [ Kr "taşlıçay." ]

1928 📖: Taşlıçay aş. + yk.

■ 20. yy başında Azeri yerleşimi. Azeri/Kürt-Sünni yerleşimi

■ 19. yy'da Caferi (Şii) Azeriler iskan edildi. 1954'te ilçe oldu. Kürtçe Avekevır adı Türkçeden çeviridir. SN

■ Taşlıçay yerleşimi ilk iskan edildiğinden beri (1828-29) Azeri yerleşimidir. Kürtler ve bazı Karapapaklar Taşlıçay ilçe merkezine daha sonradan yerleşmiştir. metonio

1928 📖: Diyadin

1665 📖: Ḍiyaeddin Kalesi

E680 📖: Dadeon

Y150 📖: Daudyana

■ Kürt-Sünni yerleşimi

■ `İran soylularından Ziyaeddin` tarafından kurulduğu efsanesi Şerefname'de (16. yy) dile getirilir. Daha sonra, Evliya Çelebi'ye atfen bu kişinin `Akkoyunlu Uzun Hasan oğlu Ziyaeddin` olduğu rivayet edilir. Oysa bu yerin H. Mamikonyan vekayinamesinde 603 yılında Bizans-İran muharebesine tanık olan `Aradzani (Murat) Nehri üzerinde Dadeon/Tateon` olduğu muhakkaktır. ■ Ermeni tarihinde Diyadin-Hamur bölgesi, Dzağgants (`Çiçekli`) Dağı eteklerinde bulunduğu için Dzağgodn (`Çiçekli Eteği`) adıyla anılır. SN

■ Yukarı Fırat boyundaki Pakavan, Zarehavan, Ankğ ve Şahapivan gibi tarihi Ermeni yerleşimlerinin anıları 19. yy sonunda çoktan unutulmuştu. Üçkilise ve Diyadin merkez dışında kilise kalıntısı kaydedilmemiştir. SN

1665 📖: Bayezid (başka yer)

■ Kürt-Sünni yerleşimi

■ Eski Bayezid kenti 1930'da TC kuvvetlerince tahrip edildikten sonra kurulan yeni kenttir. SN